Zientarski Jan

Pseudonimy: „Czarny”, „Ein”, „Inżynier”.

Stopień wojskowy: pułkownik

Inspektor Komendy Głównej ZWZ/AK na Okręg Kielce

Komendant Okręgu AK Kielce

 

Dzieciństwo, Strzelec i Legiony

Zdjęcie przedwojenne

Urodzony 24 X 1894 w Niegradowie, syn Jakuba (pracownika kolei) i Zofii z d. Pytlińskiej.
Od 1901 uczęszczał do szkoły ludowej w Niegradowie, potem do 1906 uczył się w prywatnej szkole powszechnej Borowskiego w Sosnowcu.

-W latach 1906-1913 uczęszczał do szkoły handlowej w Sosnowcu, gdzie zdał w 1914 egzamin maturalny.
-Od 1910 działa w organizacji Młodzież Postępowo-Niepodległościowa, związanej z ruchem „Zarzewiackim”.
-W 1911 bierze udział, jako delegat grupy w zjeździe młodzieży niepodległościowej w Krakowie, gdzie wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich.
ZWIĄZEK STRZELECKI
-W I 1913 przechodzi do Związku Strzeleckiego i zostaje mianowany przez płk-a Zygmunta Kuczyńskiego Komendantem ZS w Sosnowcu. Zorganizował oddział strzelecki. Brał udział w ćwiczeniach wojskowych, przerzucie prasy konspiracyjnej z Galicji do zaboru rosyjskiego oraz w kolportażu prasy na tym terenie.
-W VII 1913 ukończył kurs dla młodszych dowódców w Stróży i został przyjęty do Związku Walki Czynnej.
-23 VIII 1914 na czele zmobilizowanego w Sosnowcu oddziału ZS w sile 50 ludzi dołączył w Kielcach do Józefa Piłsudskiego. Przydzielony do baonu zapasowego grupy.
-W końcu IX 1914 skierowany do Wadowic, gdzie 01 X 1914 objął dowództwo plutonu w 9 kompanii 3 baonu 3 pp.
- Jesienią 1914 wraz z 3 pp zostaje przeniesiony do utworzonej II Brygady Legionów w składzie, której uczestniczy w walkach na froncie wschodnim.
-W X 1915 mianowany chorążym, a w IV 1916 ppor. Brał udział w bitwie pod Mołotkowem i Rafajłową na froncie karpackim, potem nad Styrem, gdzie 21 VI 196 został pod Gruziatynem ranny w rękę. Do 01 I 1917 przebywa na leczeniu. Od tego czasu cierpiał na lekki niedowład prawej ręki.
-W 1917 ukończył kurs oficerski.
-Następnie d-ca 12 kompanii 2 pp II Brygady Legionów.
-Od V-VII 1917 przebywał na kursie szkoleniowym.
-W okresie kryzysu przysięgowego od VII 1917 przebywał w szpitalu. Odmówił złożenia przysięgi. Pomimo tego, jako jeden z nielicznych oficerów II Brygady Legionów, od 01 X 1917 do 01 I 1918 dowodził 3 kompania 2 pp Leg.
-W okresie I-IV 1918 przebywał w szpitalu.
-02 V, 1918 jako były oficer II Brygady Legionów zostaje z rozkazu d-cy 2 pp Leg. płk-a M. Żymierskiego aresztowany i przymusowo odesłany do Polskiego Korpusu Posiłkowego w Przemyślu. Internowany potem w obozach Taraczkocz , Bustinazy i Huszt.
-Na początku VIII 1918 zwolniony z obozu przyjechał do Warszawy i 10 VIII 1918 wstąpił do 1 pułku PSZ, gdzie objął dowództwo plutonu.
-W X 1918 skierowany do Ostrowi Mazowieckiej, gdzie zajmował się szkoleniem podoficerów.
-Od XI 1918 w Wojsku Polskim.

Wojsko Polskie

Od listopada 1918 roku w Wojsku Polskim.

Początkowo w stopniu por. sł. st. dowodzi 6 kompanią, potem 8 kompanią 9 pp.

-Od I 1919 bierze udział w walkach z Ukraińcami w grupie gen. Jana Romera w rejonie Rawy Ruskiej potem m. in. w bitwie pod Brzeżanani. Za wykazane zdolności dowódcze i męstwo okazane na polu walki awansowano go wówczas do stopnia kpt. sł. st.
-Od 15 III 1919 do 05 V 1919 przejściowo dowodził 2 baonem 9 pp, poczym powraca na stanowisko d-cy 8 kompanii 9 pp.
-21 IX 1919 objął dowodzenie 3 baonem 9 pp. Podczas wojny polsko-bolszewickiej walczył w składzie 9 pp na Łotwie, a od 1920 brał udział w walkach nad Słuczą, Berezyną, potem w walkach odwrotowych oraz w bitwie warszawskiej w VIII 1920.
-W VIII 1920 awansowany do stopnia mjr-a sł. st..
-Od 01 IX 1920 dowodzi 1 baonem 7 pp na czele, którego uczestniczył w zdobyciu twierdzy w Brześciu n/Bugiem, w bitwie nad Niemnem odznaczając się osobiście w natarciu na Brzostowice i w bitwie pod Smorgoniami.
-W III 1921 przeniesiony zostaje do dyspozycji DOG w Warszawie.
-Od 12 III 1921 do 12 V 1921 pozostawał w dyspozycji Ekspozytury Żandarmerii Polowej przy dowództwie 6 Armii.
-09 VI 1921 ukończył z wynikiem bardzo dobrym kurs dowódców batalionów prowadzony przez oficerów francuskich, po czym mianowano go d-cą 3 baonu w 11 pp w Będzinie.
-W XI 1924 zostaje awansowany do stopnia ppłk-a sł. st. piechoty z starszeństwem 15 VIII 1924 i przeniesiony na stanowisko z-cy d-cy 10 pp w Łowiczu.
-W 1928 przeniesiony do 25 pp w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie do 1929 był z-cą d-cy tego pułku.
-Z dniem 09 XI 1929 objął dowództwo 13 pp w Pułtusku.
-Awansowany do stopnia płk-a sł. st. piechoty 1 I 1932.
-Z dniem 13 XI 1935 przeniesiony na stanowisko d-cy piechoty dywizyjnej 10 DP, które zajmował do VIII 1939.
-W końcu VIII 1939 mianowany dowódcą 1 Oddziału Wydzielonego 10 DP armii „Łódź” złożonego z 28 pp, 10 pal bez 3 baterii, 91 kompanii czołgów TK, 5 i 6 szwadronu z 1 p. kawalerii KOP i Batalionów Obrony Narodowej „Kępno” i „Ostrzeszów”, 42 kompanii kolarzy, plutonu łączności. Zadaniem Oddziału Wydzielonego było obsadzenie odcinka granicy państwa pomiędzy Wieruszowem a Kępnem oraz rozpoznaniem sił nieprzyjaciela na tym odcinku, a następnie przejścia dla osłony prawego skrzydła 10 DP.

II wojna światowa

1 września 1939 roku Oddział Wydzielony płk-a Zientarskiego, po walkach z oddziałami niemieckimi z 8 Armii pod Kępnem i Ostrzeszowem wycofał się z punktów oporu za rzekę Prosnę.

-02 IX 1939 dowodzi OW pod Grabowem,
-03 IX 1939 wycofał się nad rzekę Wartę, zajmując odcinek obronny w rejonie m. sucha i Okupnia.
-Następnie prowadził walki osłaniające odwrót 10 DP za Wisłę.
-12 IX 1939 część OW bierze udział w operacji zaczepnej na niemieckie przedmościa pod Górą Kalwarią. Dowodził wówczas natarciem 2 baonów 28 pp na Warszewice, które nie przyniosło jednak powodzenia.
-Z resztkami OW wycofały się nad Bug, docierając do Włodawy w poszukiwaniu Ośrodka Zapasowego 10 DP.
-Rozkazem gen. J. Rómmla z 213 IX 1939 zostaje odznaczony VM kl. 4.
-Wobec zbliżania się wojsk sowieckich OW rozwiązano, a sam płk J. Zientarski zgodnie z rozkazem NW WP przedostał się na Węgry, gdzie został internowany w obozie Vamosmikola i tam zaprzyjaźnił się z Józefem Lebedowiczem.

OBÓZ POLSKI WALCZĄCEJ
-W drugiej połowie 1940 z związku z protestami przeciw szykanom węgierskich władz obozowych wobec polskich oficerów został przeniesiony z J. Lebedowiczem do obozu o zaostrzonym rygorze w Silos, skąd w V 1941 powraca do obozu w Vamosmikola.
-W V 1941 uciekł z obozu do Budapesztu, gdzie zamieszkał pod nazwiskiem Jan Racięski. Zaangażował się w budowę organizacji Obozu Polski Walczącej utworzonej na Węgrzech przez przebywających tam piłsudczyków. Należał wówczas do najbliższych współpracowników szefa OPW Juliana Piaseckiego Utrzymywał także kontakty z innymi czołowymi działaczami OPW w Budapeszcie m. in. W. Lipińskim, ( który ostatecznie nie wstąpił do OWP) i Władysławą Windową. Wspólnie z J. Lebedowiczem zorganizował komórkę kurierską, która nawiązał kontakty z okupowanym krajem i zajęła się przerzutem działaczy piłsudczykowskich z Węgier do Polski. Pełnił funkcję tymczasowego d-cy pionu wojskowego OWP. Posługuje się wówczas ps. „Inżynier”, „Podkowa”. Brał udział w organizowaniu akcji przerzutu do okupowanego kraju marszałka E. Edwarda Rydza-Śmigłego.
-W X 1941 powraca do Polski. Po powrocie do Polski dowiedział się o śmierci marszałka E. Rydza-Śmigłego. Brał udział w jego pogrzebie.

W Armii Krajowej

Z polecenia Juliana Piaseckiego, w końcu 1941 roku, jako oficer służby stałej zostaje skierowany do pracy w Związku Walki Zbrojnej. 

-Na początku 1942 poprzez płk-a sł. st.. Ludwika Bittnera nawiązał kontakt z gen. S. Roweckim „Grot” Komendantem Głównym ZWZ/AK, który mianował go inspektorem KG ZWZ/AK na Okręg Kielce ZWZ/AK. Funkcję inspektora KG AK pełni do III 1944.
-W III 1944 wyznaczony przez KG AK na stanowisko Komendanta Okręgu AK Kielce.
-Ostatecznie funkcję objął 12 V 1944. Kierował przygotowaniami okręgu do akcji „Burza”. Przeprowadził szereg inspekcji w podległych oddziałach partyzanckich AK.
-25 VII 1944 w związku z rozpoczęciem akcji „Burza” wydał rozkaz sformowania trzech zawiązków dywizyjnych.
-15 VIII 1944 w celu udzielenia pomocy walczącej Warszawie nakazał koncentrację utworzonego Kieleckiego Korpusu AK w lasach k/ Przysuchy. Ostatecznie akcją marszu na pomoc Warszawie zostaje odwołana.
-W dniu 08 X 1944 wydał rozkaz, aby wszystkie dowództwa i sztaby jednostek wchodzących w skład Kieleckiego Korpusu AK przeszły do konspiracji. Przeprowadzono wówczas demobilizację oddziałów partyzanckich. Z jego rozkazu udzielano pomocy zdemobilizowanym żołnierzom AK w formie odpraw i wydania odpowiednich dokumentów. Skadrowane oddziały AK powróciły na teren swoich obwodów (jeżeli sytuacja na to pozwalała).
-W związku z rozwiązaniem AK w I 1945 brał udział w odprawie z gen. L. Okulickim Komendantem Głównym AK. 19 I 1945 wydał podległym k-dtom inspektoratów odpowiednie polecenia dot. przeprowadzenia demobilizacji Okręgu, przy równoczesnym zachowaniu konspiracji w postaci kadrowej, wywiadu, łączności i „zamelinowania broni”. 20 I 1945 wydał rozkaz zakazujący ujawniania się przed wojskami sowieckimi, a 21 I 1945 o rozwiązaniu podległych sił AK przy zachowaniu części zakonspirowanych struktur organizacyjnych.

Okupacja Sowiecka

Utrzymywał kontakty z gen. L. Okulickim, którego informował o aresztowaniach dokonywanych przez NKWD wśród żołnierzy AK. Bezpośrednio kierował podległymi strukturami do II 1945 z Częstochowy. 

 

W II 1945 opuścił teren Okręgu i wyjechał do Sosnowca, gdzie zamieszkał przy ul. Prostej 12 pod przybranym nazwiskiem, jako Stanisław Zalesiński. Nadal dowodzi Okręgiem AK w stanie likwidacji potem DSZ utrzymując kontakt z szefem sztabu okręgu pp dypl. Wojciechem Borzobohatym „Wojan” i szefem Wydziału Operacyjnego mjr dypl. cc Bolesławem Jackiewiczem „Ryś”.
-W V 1945 złożył komendę Okręgu DSZ Kielce przechodząc do dyspozycji płk-a dypl. Jana Rzepeckiego, o czym poinformował 10 V 1945 w Krakowie ppłka- dypl. W. Borzobohatego „Wojan”.
-Utrzymywał jednak kontakty z okręgiem. Na wyższym szczeblu w DSZ utrzymywał kontakty z płk J. Bokszczaninem aż do jego wyjazdu w X 1945 za granicę i płk dypl. J. Rzepeckim, po którego aresztowaniu w XI 1945 utracił kontakt z WiN co uniemożliwiło realizację jego wyjazdu za granicę z misją polityczną.
-W II 1946 mieszkał nadal w Sosnowcu, gdzie nawiązał z nim kontakt płk F. Niepokulczycki Prezes II ZG WiN proponując mu podjęcie działalności konspiracyjnej, na co wyraził zgodę.
-W końcu III 1946 płk Niepokulczycki wyznaczył go na reprezentanta WiN w utworzonym Komitecie Porozumiewawczym Organizacji Polski Podziemnej, skupiającym przedstawicieli głównych środowisk politycznych konspiracji niepodległościowej.
-W IV 1946 spotkał się w Katowicach z ppłk W. Kwiecińskim, który poinformował go o rozmowach prowadzonych z przedstawicielami stronnictw. Wobec sprzeciwu W. Lipińskiego płk F. Niepokulczycki cofnął nominację dla J. Z wyjaśniając mu 2 VII 1946 przyczynę takiej decyzji.

W szponach UB

W dniu 24 lipca 1946 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy MBP i przewieziony do Warszawy.

 

-Od 13 VIII 1946 więziony w więzieniu mokotowskim. Postanowienie o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania wydała z datą 26 VII 1946. Przeszedł ciężkie śledztwo.
-Proces odbył się 05 V 1947 przed WSR Warszawa. WSR przewodniczył mjr Jan Ryszanowski. Oskarżono go o usiłowanie „usunięcia przemocą” KRN, Rządu Tymczasowego, posługiwania się fałszywymi dokumentami, uchylania się od służby wojskowej i akceptację akcji zbrojnych, np. ataków na więzienia w Kielcach i Radomiu. Pierwszą rozprawę odroczono. Kolejne odbyły się 17, 28 V 1947 oraz 7 VI 1947. Wyrokiem WSR Warszawa z 09 VI 1947 skazano go na 3 i pół roku więzienia. Po odwołaniach obrońcy i prokuratury NSW w Warszawie odesłał sprawę do ponownego rozpatrzenia.
-20 II 1948 doszło do kolejnej rozprawy przed WSR Warszawa. WSR przewodniczył kpt. Józef Badecki. Wyrokiem WSR W-wa z 23 II 1948, zostaje skazany na 3 i pół roku więzienia.
-Więziony po procesie w ZK W-wa Mokotów, skąd go przewieziono do CWK we Wronkach i tu osadzono 16 VII 1948. Początek wykonania kary 26 VII 1946, zaś upływ kary 26 I 1950. Zwolniony z CWK po odbyciu orzeczonej przez WSR W-wa kary 26 I 1950.
-Zmarł w Warszawie 04 V 1982. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.