Stefanowska Ludmiła Bożena

Pseudonim: „Zjawa”

Oddział partyzancki Jerzego Stefanowskiego „Oskar”

Zgrupowania Partyzanckie Jana Piwnika „Ponurego”

Dzieciństwo i młodość

Stefanowska Ludmiła Bożena

Urodziła się 10 sierpnia 1924 r. w miejscowości Maruna Sucha pow. Grodzisk Mazowiecki, niewielkiej posiadłości ziemskiej z rozparcelowanego majątku w Jaktorowie, którą  zakupił w roku 1923 jej ojciec Władysław Stefanowski i matka Maria Teresa z domu Stvan.

-1927 przenosi się wraz z rodziną do Skarżyska Kamiennej, gdzie ojciec, objął stanowisko zastępcy kierownika wydziału „Elaboracji” w Państwowej Fabryce Amunicji.

-po ukończeniu szkoły podstawowej im. Józefa Piłsudskiego rozpoczęła naukę w gimnazjum im. A. Witkowskiego w Skarżysku,

-decyzją ojca, który nie akceptował politycznych przekonań skarżyskiej dyrekcji gimnazjum, przenosi córkę do Warszawy, gdzie zamieszkała ze swoim starszym bratem Mirosławem, studentem Politechniki Warszawskiej, kontynuując gimnazjalną naukę,

-zarówno w Skarżysku, jak i w Warszawie aktywnie uczestniczy w organizacjach harcerskich,

-ostatnie lata przed wojną poświęciła na przygotowanie się do funkcji instruktorki harcerskiej, z zamiłowaniem uprawiając pływanie, wioślarstwo, narciarstwo i jazdę konną.

Okupacja niemiecka

-1939 uczestniczyła w intensywnym szkoleniu przygotowawczym do Pomocniczej Służby Wojskowej. Na kilka dni przed wybuchem wojny podjęła pracę w pomocniczej służbie transportu kolejowego na dworcu PKP w Skarżysku,

-wobec zbliżania się wojsk niemieckich rodzina ewakuuje się w okolice Iłży, ale wkrótce powraca,

-nie chcąc podjąć pracy w zakładzie zarządzanym przez Niemców rodzina przeprowadza się do wsi Hucisko k/Niekłania,

-w pierwszych miesiącach 1940 uzyskała formalne dokumenty o zatrudnieniu w Eisengisserei „Nieborów” k. Niekłania (odlewnia żeliwa), dzięki którym dysponowała względną swobodą poruszania się,

-nawiązuje kontakt z konspiracja (nie wiemy z jaką organizacją) i pod pseudonimem „Zjawa” pełni funkcje kurierki. Przewoziła w tym czasie detale maszyn drukarskich, produkowanych w odlewni „Nieborów” oraz Odlewni Metali Kolorowych Stanisława Scisłowicza w Skarżysku do punktów przekaźnikowych w Radomiu. Utrzymywała również bezpośrednią łączność z punktami kontaktowymi w Warszawie, do których także dostarczała detale do tajnych drukarni,

-połowa 1941 zaczyna działalność w siatce organizowanej przez jej brata Jerzego Stefanowskiego „Oskar”,

-od czerwiec 1943 jest łączniczką w oddziale partyzanckim utworzonym przez brata „Oskara”,

-10 sierpnia 1943 razem z oddziałem wchodzi w skład Zgrupowań Partyzanckich Jana Piwnika „Ponurego”. Brat zmienia pseudonim na „Habdank”, a oddział wchodzi w skład Zgrupowania I Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurt”. W dalszym ciągu pełni funkcję łączniczki.

-28 października 1943 partyzanckie obozowisko na Wykusie zostało zaatakowane przez niemiecką obławę (miejsce i czas ataku podał oficer Zgrupowań Jerzy Wojnowski „Motor”, który okazał się niemieckim agentem). Podczas przebijania się „Zjawa” została ranna. Jak wynika z relacji naocznego świadka jej śmierci, gajowego Stefana Kapusty, ranna „Zjawa”, ciężko ranną dziewczynę dopadł żołdak-żandarm, a widząc, że jeszcze żyje, kolbą karabinu rozbił jej czaszkę.

-kilka dni po obławie (prawdopodobnie dwa) jej ciało odnajdują bracia i grzebią na miejscu śmierci przy drodze leśnej między Wąchockiem a Bodzentynem. Po wojnie prochy Stefanowskiej zostały przeniesione na Cmentarz Partyzancki w Kielcach.