Stefanowski Jerzy Oskar
Pseudonimy: „Oskar”, „Habdank”
Stopień wojskowy: porucznik
Dowódca samodzielnego oddziału partyzanckiego
Zgrupowania Partyzanckie Jana Piwnika „Ponury”
Oddział partyzancki 2 pp Leg. AK
I batalion 2 pp Leg. AK
Dzieciństwo i młodość
Urodził się 25 kwietnia 1913 roku w Zgierzu, jako drugie dziecko Władysława Stefanowskiego, inż. Chemika i i Marii Teresy z domu Stvan.
-1914 zostaje wraz z rodzicami ewakuowany przez władze carskie do Rosji, razem z zakładami „Boruta” przeniesionymi do Moskwy ze względu na produkowane w nich materiały wojenne, potrzebne do prowadzenia walk w I wojnie światowej.
-koniec 1918 roku Stefanowscy powracają do Polski, uciekając przed rewolucją bolszewicką ogarniającą całą Rosję. W kraju ojciec zostaje przez Departament Artylerii Min. Spraw Wojskowych skierowany do reaktywowanych zakładów „Boruta” w Zgierzu dla kontynuacji produkcji materiałów wojskowych,
-1921 przyjęty do wstępnej klasy do gimnazjum im. Staszica w Zgierzu. Kontynuuje ją w kolejnych klasach w Żyrardowie i w znanym gimnazjum Ronthalera w Warszawie,
-1929, dwa lata przed maturą, porzuca szkołę i wyjeżdża na Wybrzeże i jako „kunda” – tj. człowiek bez pracy, podejmuje się dorywczych zajęć na statkach, zmywając naczynia, sprzątając kubryki załóg; biega na posyłki, czasem pracuje w warsztatach Marynarki. Udało mu się wreszcie „załapać” na s/s „Toruń” w charakterze kuchcika, a później w załodze maszynowni jako trymera, czyli pomocnika palacza kotłowego, dowożącego taczkami węgiel opałowy z bunkrów do kotłowni. Była to nieprawdopodobnie ciężka praca dla młodego chłopca, który podczas jednej wachty musiał przerzucić około 5 ton węgla,
-1930 otrzymuje zwrotne stypendium co pozwala mu wstąpić do Szkoły Morskiej, w której rozpoczął naukę od kandydackiego rejsu żaglowcem „Dar Pomorza”.
-1931 za udział w starciu o zlikwidowanego Bratniaka, zostaje wraz z 13 kolegami wyrzucony ze zzkoły przez dyrektora, kmdr. Adama Mohuczego. Dorywczo podejmuje pracę w stoczniach gdańskich: Danzieger Werft oraz Schihau, ale po grupowej, zwycięskiej bójce w knajpie Sternów w Gdańsku-Nowym Porcie ma kłopoty z policją,
-przenosi się do Lublina, gdzie zostaje zatrudniony w Fabryce Samolotów „ Plage i Leśkiewicz”,
-wiosną 1933 odwiedził w Warszawie swojego stryja Antoniego; poznał tam gen. Malinowskiego i płk. Lagnera, którzy zainteresowali się jego osobą, proponując pracę w dywersji przeciw hitlerowcom w Gdańsku,
-przeszkolony przez II Oddział Sztabu WP. Po ukończeniu szkolenia ponownie znalazł się na Wybrzeżu, podejmując pracę na różnych statkach towarowych,
-jesienią 1933 powraca do Szkoły Morskiej,
-1934 na Wydziale Mechanicznym Szkoły Morskiej zdaje egzamin maturalny,
-1935 otrzymał pracę w stoczni Marynarki Wojennej, jak również odbył kilka rejsów na transatlantyku s/s „Pułaski” do USA i Kanady,
-wiosną 1936 ukończył kurs podchorążych przy 67 pp w Brodnicy, po którym został skierowany na półroczne szkolenie do Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Modlinie,
-19 września 1936, w stopniu sierżanta podchorążego, został przeniesiony z 6 batalionu pancernego we Lwowie do rezerwy,
-wraca na Wybrzeże, jako dyplomowany mechanik pływa na statkach s/s Poznań oraz s/s „Lida” (II mechanik), który to statek był ostatnim w jego karierze marynarza
Okupacja niemiecka
-28 sierpnia 1939 r. otrzymuje powołanie mobilizacyjne do 8 batalionu pancernego w Bydgoszczy. Zgłasza się natychmiast, ale batalionu już nie zastaje, natomiast otrzymuje polecenie stawienia się do 2 batalionu pancernego w Żurawicy. Tam wyznaczono go na dowódcę obrony przeciwlotniczej. Wkrótce, jako dowódca plutonu technicznego, wyjeżdża na front z batalionem czołgów marki Renault typu 17 FM, zorganizowanym z trzech kompanii: 111, 112 i 113. Transportem kolejowym batalion ten został przerzucony do Brześcia n/ Bugiem, gdzie uczestniczył w obronie twierdzy,
-15 września 1939 trzymuje awans na porucznika,
-po 17 września 1939 dowódca obrony twierdzy Brześć, gen. Plissowski, uznał, że dalsza walka na terenie twierdzy stała się bezcelowa i postanowił z podległymi mu jednostkami ewakuować się na przyczółek rumuński. Podległe mu jednostki przemieszczają się na południe. Stefanowski na zdobycznym motorze pełni funkcję łącznika między poszczególnymi grupami wojska. W wyniku niemieckiego ostrzału artyleryjskiego zostaje niegroźnie ranny w nogę,
-26 września, po kapitulacji swojej grupy niszczy motocykl i zdobywa cywilne ubranie. Przez Rawę Ruska, Żółkiew dociera do Lwowa,
-po kilkudniowym pobycie we Lwowie, przez Borysław i Drohobycz przedostaje się na stronę niemiecką do Lublina, gdzie po nawiązaniu kontaktu z konspiracją otrzymuje polecenie powrotu w radziecki rejon Bieszczad dla organizowania szlaków kurierskich,
-4 października (prawdopodobnie) stawił się w Borysławiu, w celu zalegalizowania swojego tam pobytu przyjmuje pracę inżyniera bhp w przemyśle naftowym,
-wrzesień 1940 r. ostrzeżony o grożącym aresztowaniu przez NKWD, przedziera się przez granicę węgierską na teren Rusi Zakarpackiej. Aresztowany na Węgrzech przez miejscową żandarmerię, był trzykrotnie transportowany do granicy z Generalną Gubernią, dla przekazania władzom niemieckim i trzykrotnie ucieka konwojentom,
-ostatecznie przeszedł granicę G.G. i przypadkiem dołączył do grupy nacjonalistów ukraińskich uciekających z ZSRR do Niemiec. W wyniku donosu jakiegoś Ukraińca Stefanowski został aresztowany przez gestapo i po dwumiesięcznym, krwawym śledztwie w więzieniu w Sanoku jako Ukrainiec został skierowany transportem do Krakowa,
-z biura ukraińskiej organizacji w Krakowie udało się mu zbiec,
-marzec 1941 dociera do Częstochowy gdzie zatrzymuje się na kilka dni u przyjaciół, którzy pomogli mu wyrobić sobie „murowane” dokumenty.
-wyjeżdża do Skarżyska i pobliskiego Huciska, - gdzie mieszkają jeszcze rodzice – niedługo przenoszą się do Korpusy koło Stąporkowa,
-w dostępnych materiałach możemy przeczytać, że wyjeżdża do Warszawy gdzie nawiązuje kontakty konspiracyjne. Niektórzy piszą o dywersji pozafrontowej, inni o GL, jeszcze inni o ZWZ. Nie funkcjonuje jednak w strukturach tych organizacji. Według autorów strony prawdopodobnie w pierwszym okresie miał jedynie luźne kontakty (z biegiem czasu więcej współpracował z GL i NSZ).
-od czerwca 1941 r. Stefanowski występując pod pseudonimem „Oskar” organizuje na terenie kielecczyzny, w obszarze Radom-Skarżysko-Kielce-Końskie-Ostrowiec sieć wywiadowczą. Jej zadaniem jest obserwacja ruchów wojsk niemieckich. Autorzy strony przyjmują, że to „prywatna” organizacja Stefanowskiego. Z biegiem czasu sieć wywiadowcza przyjmuje charakter siatki dywersyjnej, której celem ma być niszczenie linii telefonicznych, niszczenie rolniczych list kontyngentowych, likwidacja szpicli i konfidentów niemieckich itp. W dalszym ciągu nie ma informacji o nadrzędnych strukturach.
-w listopadzie 1942 r. Stefanowski organizuje w ramach siatki dywersyjnej dwie grupy dywersyjne o kryptonimach „Orońsko” i „Wołów 2”.
-na przełomie grudnia 1942 i stycznia 1943 „Oskar” nadal prowadzi intensywne szkolenie w dywersji partyzanckiej, popartej niewielkimi akcjami, np. 7 lutego 1943 w Odrowążu niszczy archiwum kenkart.
-w dniach 5–12 czerwca 1943 r. patrol Władysława Stefanowskiego „Jawy” (brat „Oskara”) pod bezpośrednim dowództwem „Oskara” dokonuje rajdu pod Garwolin po zakopaną tam we wrześniu 1939 r. broń WP (karabinki kawaleryjskie). Na ten czas oddział przyjmuje charakter grupy partyzanckiej, ale nie wiemy jak licznej. Zapewne już następnego dnia broń zmagazynowaną w Suchedniowie „zagarnął” oddział NSZ dowodzony przez kpt. „Ludwika” (Antoni Szacki, późniejszy płk „Bohun”). Fakt błyskawicznego wykrycia magazynu oraz świadomość Stefanowskiego, kto mógł dokonać kradzieży daje podstawę by przypuszczać, że w rajdzie pod Garwolin wzięli udział poza patrolem „Oskara”, także ludzie związani z NSZ.
-14 czerwca „Oskar” z bratem „Jawą” pojechali zdobycznym motocyklem na kontakt z „Ludwikiem"-"Bohunem” w sprawie broni garwolińskiej, a po drodze rozbroili werkschutza z kamieniołomów w Wiśniówce. Na miejscu uzgadniają z „Ludwikiem”, że zorganizują mu oddział partyzancki i w konsekwencji sukcesywnie przejmują jego ponad 20 żołnierzy z bronią oraz 2 erkaemy „browning” (polskie W-28).
-25 czerwca 1943 kwaterująca w Błocie koło Suchedniowa partyzancka grupa Stefanowskiego dowodzona przez „Oskara” spotkała się z oficerami oddziału Jana Piwnika „Ponurego”. Prawdopodobnie inicjatorem spotkania był Hipolit Krogulec ps."Albiński", w tym czasie zastępca „Ponurego”, który do udziału w spotkaniu poprosił E.Kaszyńskiego „Nurt” i W.Szwieca „Robot” wracających właśnie z partyzantami z akcji w lasach niekłańskich. Zapadła decyzja o podporządkowaniu się „Ponuremu”. Odział miał dołączyć w drugiej połowie lipca.
-10 sierpnia – dołączył do Zgrupowań Partyzanckich „Ponurego”, opóźnienie było spowodowane obławami jakie objęły teren. Przydzielony do Zgrupowania II „Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurt”. W zgrupowaniu do końca jego istnienia.
-wiosną 1944 razem z „Nurtem” wchodzi w skład dowodzonego przez niego Oddziału Partyzanckiego 2 pp Leg. AK w tym czasie podlega mu „spec-grupą”, która zajmowała się naprawą uzbrojenia oraz grupa produkująca miny. Z biegiem czasu tworzono z nich „pluton techniczny” dowodzony przez „Habdanka”,
-podczas akcji „Burza” odział przeformowany zostaje w batalion. Stefanowski obejmuje dowództwo 4 kompanii,
-18 sierpnia batalion zostaje wcielony do 2 pp Leg. jako I batalion. Odtąd aż do końca istnienia jednostki pełni swoją funkcję (dawny pluton techniczny zaprzestał produkcji w sierpniu 1944 r., zakopując wyposażenie warsztatu montażowego przed wyruszeniem zgrupowania „Nurta” na pomoc walczącej Warszawie, jednak nadal dokonywał napraw oraz rozpoznawał zdobyczną broń).
-z początkiem grudnia 1944 r. rozpoczęła się demobilizacja zgrupowania „Nurta” (pozostałość I batalionu). Objęła ona również kompanię por.„Habdanka”. On sam zamieszkał w majątku Raszków k. Szczekocin, gdzie doczekał się wkroczenia wojsk radzieckich. Pomimo możliwości przedostania się na Zachód Europy, zgodnie z umową z mjr. „Nurtem”, pozostał w kraju z zadaniem kierowania zagrożonych aresztowaniem AK-owców w zachodnie rejony Polski, dla łatwiejszego ich tam ukrycia.
Okupacja sowiecka
-w pierwszej połowie 1945 r. ukrywał się w Suchedniowie,
-przeniósł się do Wrocławia, gdzie podjął pracę w podległej Ministerstwu Komunikacji stoczni „Zacisze” na stanowisku kierownika produkcji,
-na Boże Narodzenie w 1946 r. przyjechał do Skarżyska w celu spędzenia świąt z rodzicami mieszkającymi na terenie Fabryki Amunicji, tzw. „Rakieciarni”. Tam, w drugi dzień świąt, został aresztowany przez UB i wywieziony do więzienia w Ostrowcu Świętokrzyskim,
-na sesji wyjazdowej Sądu Wojskowego w Ostrowcu został osądzony za niesłusznie imputowany mu napad z bronią w ręku oraz za nielegalne posiadanie broni i skazany łącznie na 6 lat więzienia. Objęty amnestią wyrok skrócony został do 4 lat więzienia. Dla odbycia kary został przewieziony do więzienia w Kielcach, gdzie był zatrudniony w warsztacie samochodowym.
-pod koniec 1948 r. przewieziony został do Bartoszyc, gdzie w grupie budowlanej stawiał obiekty pod obóz pracy, a wiosną 1949 roku przebywał w Barczewie i Iławie pracując przy montażu maszyn stolarskich oraz odbudowie m. Iławy. Tam też został zatrudniony przy organizacji warsztatów remontowych silników samochodowych.
-pod koniec wyroku został zabrany do Kielc, gdzie z oskarżenia prokuratorskiego, za jakoby likwidowanie członków Gwardii Ludowej, przedłużono mu pobyt w więzieniu o kilka dalszych miesięcy.
-14 marca 1951 roku zwolniony z więzienia. Wyjechał do Warszawy, gdzie zamieszkał wspólnie z matką i siostrą Marią,
-1952 ożenił się i z tego małżeństwa miał 3 córki (ur. w roku 1953, 1956 i 1957).
-początkowo pracował doraźnie w spółdzielczości, a na dłużej zatrudnił się w biurze projektów „Prozamet” z którego został delegowany do budowy fabryki kotłów i radiatorów w Chojnach k. Łodzi, gdzie wkrótce zwolniono go z pracy na żądanie UB.
-1960 podjął pracę w fabryce Energopiec w Łodzi,
-1963-1973 w Płocku, w ramach firmy „Mostostal”, buduje zakłady naftowe „Petrochemii”,
-delegowany z Mostostalu do pracy we Włocławku, ulega tam w r. 1975 wypadkowi, po którym został uznany za inwalidę pracy,
-1978 otrzymał emeryturę i zamieszkał w Łodzi.
25 marca 2007 r. odszedł na wieczną wartę.