Sołtysiak Marian

Sołtysiak w 1943r.

Pseudonim: „Ziuk”, „ Barabasz”

Konspiracyjne nazwisko: Mateusz Sobczak

Stopień wojskowy: kapral podchorąży, podporucznik, porucznik

Dowódca oddziału partyzanckiego Obwodu Kielce

Kierownik Kedyw Obwód Kielce

Dowódca 1 kompanii I batalionu 4 pp Leg 

Dzieciństwo i młodość

-Urodził się 1.II.1918 r. w Gnojnie (Powiat Stopnica), był jednym z dziewięciorga dzieci Michała, rządcy majątku Łuniewskich, i Franciszki z domu Pasternak.
-Rodzina mieszkała początkowo w Gnojnie, a następnie w pobliskiej resztówce Piła.
-Początkowo uczył się w szkole powszechnej w Gnojnie,
-Od r. 1930 uczęszczał do Gimnazjum im. Mikołaja Reja (od r. 1934 Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego) w Kielcach, gdzie w 1938 r. zdał maturę.
-Podczas nauki należał do 2. Kieleckiej Drużyny Harcerskiej im. Jana H. Dąbrowskiego gdzie był zastępowym „Sępów”. Brał udział w Międzynarodowym Zlocie 25-lecia Związku Harcerstwa Polskiego w Spale;,
-Wchodził w skład szkolnego Koła Literackiego oraz redakcji pisma uczniowskiego pt. „Młodzi idą”, w którym zamieszczał swoje wiersze i opowiadania. Wraz z kolegami utworzył tzw. Grupę Świętokrzyską – Gołoborze. W opublikowanym przez nią zbiorze wierszy „Gołoborze. Poezje” zamieścił dwadzieścia utworów poetyckich pt. Smętki świętokrzyskie. Wiersze wybrane.
- Po ukończeniu szkoły średniej odbył jednoroczną służbę wojskową na dywizyjnym kursie podchorążych rezerwy 2. DP.
-W 1939 r. został przyjęty do Szkoły Dziennikarskiej w Warszawie.

Okupacja niemiecka

Sołtysiak w 1943r.

- Jako kapral podchorąży wziął udział w kampanii obronnej w szeregach 4 pp Legionów,
-Pod Zamościem dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł i wrócił w rodzinne strony.
-22 listopada 1939 r. zaprzysiężony przez Wojciecha Lipczewskiego został członkiem Tajnej Armii Polskiej. Do 1943 r. zajmował się kolportażem prasy, tworzeniem komórek konspiracyjnych, prowadzeniem szkolenia wojskowego, wyszukiwaniem broni. Podlegał Lipczewskiemu, a następnie Adamowi Bolrowiczowi.
Od połowy lutego 1940 r. Komendantem Okręgu został Lipczewski „Wojtek”. Organizacja utworzyła rozległe struktury. Materiały TAP podają, że Sołtysiak był dowódcą kompanii. Prawdopodobnie w tym czasie został zdekonspirowany i występował pod konspiracyjnym nazwiskiem Mateusz Sobczak.
Na przełomie 1940/41 TAP weszła w skład Konfederacji Narodu i została jej zbrojnym ramieniem: Konfederacja Zbrojna. We wrześniu 1941r. organizacja podporządkowała się ZWZ. Proces trwał pół roku, ale można przyjąć, że został zakończony w I połowie 1942r. kiedy Lipczewski przeniósł się do Częstochowy i rozpoczął służbę w Inspektoracie Częstochowskim.
-W lutym 1943r. Marian Sołtysiak „Barabasz” rozpoczął starania o uzyskanie od Józefa Włodarczyka "Wyrwa", Komendant Obwodu Kielce, zgody na sformowanie leśnego oddziału partyzanckiego (być może tak zakładało porozumienie).
-20 marca 1943r., pod dowództwo „Barabasza” została przekazana pierwsza grupa ludzi. Ich pierwsza zbiórka miała miejsce 22 marca 1943 r.
-Prawdopodobnie w maju 1943 r. awansował do stopnia podporucznika
-W połowie czerwca 1943 r. oddział przenosi się z terenu Podobwodu Bodzentyn do lasów Cisowskich, które odtąd będą kwaterą oddziału.
-23 czerwca 1943 r. Komendant Obwodu nadał oddziałowi partyzanckiemu nazwę „Wybranieccy” i prawdopodobnie mianował Sołtysiaka Komendantem Kierownictwa Dywersji Obwodu Kielce.
-15 maja 1944 r. zawarł konspiracyjny ślub w kościele w Leszczynach z Renatą Nowak, znajomą z tajnych kompletów.
-31 lipiec 1944 r. kompania „Wybranieckich” weszła w skład 4 pp Legionów jako 1. kompania której dowódcą został Sołtysiak. 9 sierpnia rozkazem dowódcy pułku nadano kompanii nazwę – „Wybranieccy”
-20 września 1944 r. awansował na porucznika (rozkaz dzienny dowódcy 4. pp z 16 IX 1944).
- W końcu października oddział wrócił w Góry Świętokrzyskie gdzie na konspiracyjnych kwaterach pozostał do końca okupacji niemieckiej.

Za Sowieta

Sołtysiak w 1943r.

-Po wkroczeniu w styczniu 1945 Armii Czerwonej przebywał jakiś czas w Kielcach, a następnie pod przybranym nazwiskiem Mateusz Sobczak w Krakowie, gdzie uzyskał finansowe wsparcie dawnych dowódców z AK.

-Z obawy przed aresztowaniem wraz z żoną przeniósł się do Lublińca pod Częstochową, utrzymując nadal kontakt z przyjaciółmi z Krakowa.

-W lipcu dzięki ich pomocy wyjechał przez Czechosłowację do Francji, a następnie do Londynu. Jednak w związku z różnicami poglądów z przebywającą tam kadrą oficerską i sytuacją rodzinną (w kraju pozostała żona i niedawno urodzony syn), powrócił do kraju,

-We wrześniu 1945r. w Częstochowie w ramach amnestii ujawnił swą działalność konspiracyjną w AK. Zaraz potem został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa (UB) w Koszęcinie pod Lublińcem – gdzie przebywał u rodziny – i przewieziony chory do więzienia w Lublińcu, a następnie do Katowic.

-Zwolniony wskutek zabiegów żony, został dzięki poparciu J. Sobiesiaka (dowódca sowieckiego oddziału rozpoznawczego z którym współpracował w 1944 r.) został przyjęty do WP w stopniu kapitana. Służył w jednostce w Nysie, aż do referendum w czerwcu 1946.

-Obawiając się represji, wystąpił wówczas z wojska i osiadł początkowo w Koszęcinie, a następnie w Kłodzku, gdzie kierował przedsiębiorstwem przemysłu terenowego.

-Później pracował w majątkach koło Dzierżoniowa i w Skokowej Strupinie.

-Jesienią 1948 przeniósł się do Wrocławia i podjął pracę w Urzędzie Wojewódzkim. Równocześnie zapisał się na studia na Wydz. Prawa Administracyjnego Uniwersytetu Wrocławskiego.

-We wrześniu 1949 został aresztowany i przez dwa lata był przetrzymywany w siedzibie UB, torturowany fizycznie i psychicznie. Jako materiał dowodowy w śledztwie wykorzystano m.in. „Kronikę oddziału «Wybranieckich»” (prowadzoną przez Władysława Szumielewicza), którą posiadał w chwili aresztowania.

-W r. 1951 został przywieziony na proces pokazowy do Kielc; skazano go na siedem lat więzienia i zdegradowano do stopnia szeregowca. Karę odbywał w więzieniu w Kielcach i w Krakowie.

-18 września 1954 r. wskutek złego stanu zdrowia został zwolniony. Udał się wówczas do Koszęcina do brata i znalazł zatrudnienie w miejscowym Państwowym Gospodarstwie Rolnym jako magazynier.

-W r. 1956 przeniósł się wraz z rodziną do Kielc. Był nadal inwigilowany przez służbę bezpieczeństwa. Początkowo pracował w Wojewódzkim Domu Kultury (próbowano go wówczas oskarżyć o malwersacje), a następnie jako kierownik zakładu dziewiarskiego.

-W roku akademickim 1956/7 rozpoczął studia w Wyższej Szkole Rolniczej w Krakowie, ale je przerwał. Pisywał w tym czasie do lokalnych gazet, a także zamieszczał artykuły o charakterze wspomnieniowym w tygodniku „WTK”.

-Dzięki pomocy Mieczysława Moczara, wówczas prezesa Zarządu Głównego ZBoWiD, przeniósł się do Warszawy i 26 I 1965 podjął pracę w ZG ZBoWiD, jako sekretarz komisji historycznej. Funkcja ta pozwalała nieść pomoc byłym partyzantom z AK, ale zarazem narażała na zarzuty ze strony niektórych kolegów, że współpracuje z władzą komunistyczną.

-W r. 1965 ogłosił książkę Chłopcy Barabasza (W., kolejne wyd.: 1967, 1971).

- 1 marca 1973 r., po dymisji M. Moczara odszedł z pracy w ZG ZBoWiD i został zatrudniony w Towarzystwie  Współpracy z Polonią Zagraniczną «Polonia» (do 1 IX t.r.).

-Po przejściu na rentę mieszkał kolejno w Warszawie i w Milukach pod Ełkiem. Nadal ogłaszał artykuły, a także wiersze w prasie („Katolik”, „Słowo Ludu”, „Ziemia Kielecka”, „Za wolność i lud”).

-Zmarł 18 grudnia 1995 w Kielcach, pochowany został na cmentarzu komunalnym w Ełku.