Podział sztabu Okręgu

W okresie konspiracji poszczególne komórki sztabu Okręgu były rozrzucone po całym jego terenie co zwiększało jego bezpieczeństwo. Perspektywa podjęcia otwartej walki wymusiła jednak dokonanie zmian. Sztab Okręgu podzielono na cztery rzuty.

    Ze względów bezpieczeństwa rzuty te zlokalizowano w różnych miejscowościach, ale zapewniono im łączność ze sobą. W okresie poprzedzającym akcję Burza przystąpiono do organizacji miejsc postoju, umieszczając tam część personelu oraz nawiązując łączność z podległymi strukturami. Jak przedstawiamy poniżej podział sztabu był skomplikowany, ale tak naprawdę działał bez zarzutów na co niewątpliwie miał wpływ jasny podział kompetencji nabyty podczas działalności konspiracyjnej.

 

I RZUT:
-Komendant Okręgu,
-Szef Sztabu Okręgu (jednoczesny zastępca Komendanta),
-Szef Oddziału III – Operacyjnego, z częścią swojego personelu,
-oficer wywiadowczy (oddelegowany z Oddziału II),
-kancelaria w składzie: 4 szyfrantki i 2 maszynistki,
-oficerowie łącznikowi,
-Szef Oddziału V – Łączności Operacyjnej oraz oficer radiowy z radiostacją,
-Szef Łączności Konspiracyjnej oraz gońcy i kurierzy,
-kompania sztabowa.
Te rzut można nazwać głównym centrum operacyjnym Okręgu. Początkowo umieszczono go w okolicach Samsonowa w Leśniczówce w Kołomani. Jednak po kilku dniach, ze względu na zbyt ustronne miejsce i brak możliwości skrytego dotarcia łączników został przeniesiony do Kielc i najbliższych okolic.

 

II RZUT:
-Szef Oddziału Walki Bieżącej (dowódca II rzutu),
-Komendant Kwatery Głównej,
-Szef Oddziału Lotniczego,
-Szef Oddziału BIP,
-referent przerzutów powietrznych,
-zastępca szefa Oddziału III – operacyjnego z personelem,
-Szef Oddziału II z częścią personelu,
-Szef artylerii,
-Szef saperów,
-zastępca szefa Łączności Konspiracyjnej oraz gońcy i kurierzy,
-radiostacja z obsługą,
-pluton osłony.
Ten rzut zlokalizowano w rejonie Skarżyska-Kamiennej.

 

III RZUT (Kwatermistrzowski):
-Szef Oddziału IV – Kwatermistrzowskiego (dowódca III rzutu) ze swoim personelem,
-referent intendentury,
-referent sanitarny,
-referent uzbrojenia,
-referent motoryzacji,
-referent służby jenieckiej,
-referent kolejnictwa,
-referent przemysłu wojennego,
-płatnik,
-pluton osłony.
Ten rzut umiejscowiono w rejonie Szydłowca.

 

IV RZUT (Organizacyjny):
-Szef Oddziału I – Organizacyjnego (dowódca IV rzutu) ze swoim personelem,
- referent MOB,
- referent WSOP,
- referent WSK,
- referent WSS,
- przedstawiciel Delegata Rządu na Województwo Kieleckie,
- dziekan Okręgu,
- pluton osłony.
Rzut ten znajdował się w rejonie Włoszczowy.

Sztab Korpusu Kieleckiego AK

17 lipca 1944 r. Komendant Okręgu Kielce wydał rozkaz nakazujący stopniową mobilizację oddziałów. To faktycznie dzień powstania Korpusu Kieleckiego. Jednocześnie od tego dnia można mówić o sztabie Korpusu.

     Zgodnie z przedstawionymi wyżej założeniami sztabem został I rzut. Najważniejszym celem organizacji jest zwycięskie przeprowadzenie akcji Burza. Podporządkowano temu wszystkie działania. Sztab Korpusu Kieleckiego dowodził wszystkimi mobilizowanymi oddziałami, które miały odtwarzać nakazane wcześniej dywizje oraz tworzyć brygady. Celem powołania korpusu nie był marsz na pomoc walczącej Warszawie (o powstaniu w stolicy w połowie lipca nie było jeszcze mowy), ale przeprowadzenie operacji Burza na terenie Okręgu Kielce.
     Oczywiście sztab nie rozwinął swojej pełnej struktury od samego początku. Poszczególni oficerowie dołączali sukcesywnie. Można jednak przyjąć, że już w sierpniu wykrystalizowała się jego pełna obsada. Odbiegała ona od wcześniej planowanej, bowiem nowe zadania wymusiły elastyczność.

 

Obsada sztabu:
Dowódca Korpusu Kieleckiego – płk Jan Zientarski „Mieczysław”,
Szef sztabu i zastępca Dowódcy – ppłk. Dypl. Wojciech Borzobochaty „Wojan”,
Oficer operacyjny – mjr dypl. Bolesław Jackiewicz „Ryś”,
Oficer informacyjny – mjr Jan Górski „Faraon”,
Kwatermistrz – mjr. int. dypl. Włodzimierz Talko „Obuch”.

 

Kwatera sztabu - powołano ją w celu jego sprawnej obsługi funkcjonowania sztabu. Jej obsada przedstawiała się następująco:
Komendant kwatery sztabu – kpt. Bolesław Czerwiński „Wir”,
Adiutant Dowódcy Korpusu – por/kpt. Mieczysław Kalinowski „Zdzisław”,
Szef łączności konspiracyjnej – pchor. Zbigniew Fularski „Poker”,
Szef łączności operacyjnej – por. Aleksy Kasprzycki „Chmura”,
Szef saperów – ppłk NN „Topór”,
Szef sanitarny – ppłk lek. Aleksander Zienkiewicz „Siostrzeniec”,
Intendent – por. Tadeusz Redlich - Michalski „Tad”,
Szef duszpasterstwa – ks. dziekan Julian Maruszewski „Rogala”,
Dowódca drużyny osłony radiostacji – por. Czesław Borkowski „Dumin”,
Zastępca dowódcy drużyny osłony radiostacji – ppor. Zygmunt Zacharski „Stanisław”,
Dowódca drużyny gospodarczej – ppor. Piotr Kuliberda „Kostek”,
Kancelaria i szyfry:
-Danuta Stachowicz „Danka”,
-Maria Iwańska „Magda”,
-Bronisława Arczyńska „Marta”,
-Zofia Iwańska „Stefa”.
Łączniczki:
-Monika Celka-Grzybowska „Agatka”,
-Leokadia Hebdowska-Popek „Aida”,
-Helena Gola-Detka „Krysia”,
-NN „Sława”,
-Zofia Ciszek-Kralkowska „Wrzos”.

 

Rozbieżności

W niektórych publikacjach podawany jest inny skład sztabu Korpusu Kieleckiego. Wynika zapewne z prostego przyporządkowania określonych szefów służb okręgu do służb korpusu. Rozumowanie to jest błędne.

     Podstawą zrozumienia skomplikowanej sytuacji organizacyjnej jest fakt, że kierujący działaniami Okręgu sztab został podzielony na cztery rzuty. Kluczowe funkcje zajmowali w nich Szefowie Oddziałów Sztabu Okręgu. Rzuty miały w dalszym ciągu zarządzać pracą struktur terenowych Armii Krajowej, nie wszyscy bowiem żołnierze organizacji brali udział w mobilizacji – większość z nich w dalszym ciągu pozostała w domach prowadząc działalność.
     Dowództwo nad całością prac w Okręgu, a szczególnie nad zmobilizowanymi do przeprowadzenia akcji Burza oddziałami sprawował I rzut sztabu Okręgu stanowiący jednocześnie sztab Korpusu Kieleckiego.
W niektórych publikacjach Szefów Oddziałów sztabu Okręgu przypisano do sztabu Korpusu co jest błędne bowiem w dalszym ciągu zajmowali oni swoje stanowiska i prowadzili działalność. Przedstawiamy najbardziej znaczące błędy w podawanej obsadzie stanowisk:

 

-Szef I Oddziału Organizacyjnego Komendy Okręgu, płk Jan Sokołowski "Witold" nie wchodził w skład sztabu Korpusu Kieleckiego bowiem słał na czele IV rzutu sztabu Okręgu.

 

-Szef II Oddziału Wywiad Komendy Okręgu, major Zygmunt Szewczyk "Bartek" nie wchodził w skład sztabu Korpusu Kieleckiego bowiem wraz ze swoim personelem tworzył II rzut sztabu Okręgu. W sztabie Korpusu Oddział ten był reprezentowany przez jego II zastępcę, który pełnił funkcję oficera informacyjnego, a był nim mjr Jan Górski „Faraon”.

 

-Szef III Oddziału Operacyjnego Komendy Okręgu mjr Bolesław Jackiewicz "Ryś" formalnie nadal pełnił swoją funkcję, ale jednocześnie wszedł w skład sztabu Korpusu gdzie zgodnie z planem był oficerem operacyjnym.

 

-Szef IV Oddziału Kwatermistrzowskiego Komendy Okręgu mjr Mieczysław Wolski "Radek" nie wchodził w skład sztabu Korpusu Kieleckiego bowiem wraz ze swoim personelem tworzył III rzut sztabu Okręgu. W sztabie Korpusu Oddział ten był reprezentowany przez jego zastępcę, który pełnił funkcję kwatermistrza, a był nim mjr. int. dypl. Włodzimierz Talko „Obuch”.

 

-Najwięcej problemów sprawia obsada służby łączności, która była dla działalności sprawą kluczową.
     Zgodnie z pierwotnym planem w skład I rzutu czyli sztabu Korpusu miał wejść Szef V Oddziału Łączność Komendy Okręgu mjr Tadeusz Dąbrowski "Olszyna". Z nieznanych nam powodów nie doszło do tego. W kwaterze Korpusu znalazł się jednak jego zastępca por. Aleksy Kasprzycki „Chmura”, który odpowiadał za łączność operacyjną.

     W kwaterze sztabu znalazł się także reprezentant łączności konspiracyjnej. Zgodnie z planem powinie to być pastujący tą funkcję w V Oddziale Łączność Komendy Okręgu podporucznik Władysław Gorzyca "Buchara", ale ostatecznie piastował ją pchor. Zbigniew Fularski „Poker”.

     Należy dodatkowo zaznaczyć, że dowódcą drużyny osłony radiostacji Korpusu został por. Czesław Borkowski „Dumin”, który w Oddziale V Komendy Okręgu był oficerem do zleceń. W kwaterze Korpusu znalazła się także łączniczka Oddziału V Komendy Okręgu: Bronisława Arczyńska „Marta”.

Kres sztabu Korpusu Kieleckiego

W niektórych publikacjach możemy przeczytać, że Korpus Kielecki, a co za tym idzie jego sztab przestały funkcjonować 26 sierpnia 1944 roku, czyli z chwilą odwołania marszu na pomoc Warszawie. Jest to nieprawda.

     Korpus Kielecki został powołany do przeprowadzenia operacji Burza na terenie Okręgu Kielce. Akcja ta została czasowo zawieszona w związku z planem marszu na pomoc stolicy. Z chwilą jego odwołania dywizje tworzące Korpus powróciły do wykonywania zadań operacji Burza na własnym terenie.
     Oddziały te prowadziły walki przez kolejny miesiąc, ale dowództwo Korpusu zdawało sobie sprawę, że operowanie tak dużymi jednostkami w terenie coraz bardziej nasyconym jednostkami niemieckimi staje się niemożliwe. Ogólna sytuacja militarna, zatrzymanie frontu, stawiała także pod znakiem zapytania możliwość skutecznego przeprowadzenia operacji Burza.
     Wszystkie te argumenty skłoniły dowództwo do uznania, że dalsze działania dywizjami jest niemożliwe. Z dniem 27 września 1944 roku Kielecki Korpus został rozwiązany, a dowództwo i sztab przeszły do ponownej konspiracji. Od tej pory walka miała być prowadzona rozproszonymi pułkami, które jednak miały być systematycznie demobilizowane wobec zbliżającej się zimy.
Tak więc ostatecznie Korpus Kielecki oraz jego sztab działał od 17 lipca do27 września 1944 roku.

Źródła

Opracowując powyższy teks korzystaliśmy z następujących materiałów:

Borzobochaty W.: „JODŁA”,
Komorowski K.: „Operacja Burza i Powstanie Warszawskie 1944”,
Massalski A., Meducki S.: „Armia Krajowa Okręg Radomsko-Kielecki”,
Sierant P.: „2 Pułk Piechoty Legionów Armii Krajowej”.

Wróć