Teren placówki

W okresie międzywojennym gmina Zajączków należała do powiatu kieleckiego w woj. kieleckim.

     Składała się z 9 wiosek: Bolmin, Fanisławice, Gałęzice, Gnieździska, Kopaniny, Lesica, Miedzianka, Wesoła i Zajączków gdzie miał siedzibę urząd gminy.

Początek konspiracji

Prawdopodobnie na początku 1940 r. powołana została Placówka Zajączków. Stało się to zapewne dzięki działaniom Michała Szreka „Marmur”, który został skierowany na ten teren przez Komendę Obwodu Kielce.

     Placówka otrzymała kryptonim „Wrzos”, a jej pierwszym Komendantem został Stanisław Syska „Sokół”. Niestety nie wiemy jak przedstawiał się skład osobowy Komendy Placówki z tamtego okresu.

W strukturze Rejonów

Na przełomie 1939/40 r. w Obwodzie Kielce powołano ogniwo pośrednie: Rejony, choć w praktyce konspiracyjnej częściej określano je, jako Inspektoraty (nie mylić z istniejącymi Inspektoratami Rejonowymi). Na ich czele stali Komendanci Rejonów błędnie określani niekiedy jako Inspektorzy.

     Od początku istnienia Placówka Zajączków została wcielona do Rejonu Zachodniego określanego też jako Inspektorat Krasna-Mniów, którym kierował Jan Niewiadomski „Smołucha”. Wydaje się wielce prawdopodobnym, że przebywający na tym terenie Michał Szrek "Marmur" wchodził w skład dowództwa Rejonu i "nadzorował" prace placówek w tej części rozległego terenu Rejonu.

Rejon Zajączków „Marmur”

Jesienią 1940r. lub wiosną 1941r. przeprowadzono reorganizację Rejonów. Dotychczas obejmowały one bardzo duży teren i nie ułatwiało to zachowania właściwego stopnia konspiracji przy dużej ilości kontaktów. Utrudniona była także łączność z rozległym terenem.

     Z dotychczasowego Rejonu Zachodniego określanego, jako Inspektorat Krasna-Mniów i wydzielono Placówki: Chęciny-Korzecko, Zajączków i Piekoszów i na ich bazie utworzono Rejon Zajączków. Nazwa jest wymyślona przez nas. Opieraliśmy się na nazewnictwie innych rejonów, gdzie podstawowe znaczenie ma miejsce „kwaterowania” komendy rejonu. Edmund Malaga „Dąb” w swoich wspomnieniach podaje, że rejon miał kryptonim „Marmur” co jest o tyle prawdopodobne, że Komendantem Rejonu został: por. Michał Szrek „Marmur”. Na swoich zastępców powołał mieszkających w Zajączkowie: Władysława Miernika „Las” oraz Stanisława Przeniosło „Kazio”. W skład Komendy Rejonu wchodzili także Komendanci poszczególnych Placówek:
Komendant Placówki Zajączków: Syska Stanisław „Sokół”,
Komendant Placówki Chęciny-Korzecko: Burczyn Tadeusz „Mirosław”,
Komendant Placówki Piekoszów ppor. Edmund Malaga „Piekarz”.

Tak więc w nowej struktorze żołnierze z Placówki Zajączków mieli olbrzymie znaczenie. 

Aresztowania

     W nocy z  21/22 czerwca 1943 r. żandarmeria z Łopuszna i Kielc dokonuje aresztowań i egzekucji w miejscowości Młynek k/Wesołej mordując siedem osób z rodziny Gorajów. Młyn, zabudowania mieszkalne i gospodarcze zostały przez Niemców spalone. Była to okresowa kwatera Komendanta Podobwodu Michała Szreka „Marmur”, który tego dnia nie nocował na kwaterze (część materiałów podaje, że w ostatniej chwili ostrzeżony uciekł z młyna). Przeniesiony na teren Podobwodu „Sowa” prowadził dalszą działalność konspiracyjną i bojową. Jego odejście było poważnym ciosem w strukturę organizacyjną Podobwodu. 

     29 września 1943 r. następne kolejne uderzenie Gestapo i Żandarmerii. Dotknęło ono dalszych członków Komendy Podobwodu „Sokół”, a mianowicie Komendanta Placówki i Z-cę Komendanta Podobwodu Stanisława Syskę „Sokół” oraz Władysława Miernika ps. „Las”. Uprzedzeni wcześniej o mających nastąpić aresztowaniach zdołali uniknąć tragedii. Obawiając się o własny los teren opuścił także Stanisław Przeniosło „Kazio” - nie mamy co do tego pewno, ale od tego czasu nie mamy informacji o jego działalności na terenie Podobwodu. 

W nowym podobwodzie

     Dekonspiracja Komendanta "Marmura" wymusiła zmiany personalne. Nowym Komendantem Podobwodu został ppor. Edmund Malaga, Komendant Placówki Piekoszów. Dotychczas posługiwał się pseudonimem „Piekarz”, teraz obrał nowy pseudonim „Dąb”. Nowy Komendant obsadę komendy oparł na ludziach z kierowanej przez siebie placówki i tam przeniósł jej siedzibę. Od lipca 1943 r. mówimy już o Podobwodzie Piekoszów, który ma numeryczne oznaczenie V oraz nowy kryptonim „Sokół”.

Zmiany w Placówce Zajączków

     Aresztowania jakie miały miejsce w 1943 roku sprawiły, że komendzie Placówki także doszło do zmian personalnych. Na miejsce Stanisława Syski „Sokół” Komendantem Placówki został Stefan Pawlusiński „Konar”. Był on kierownikiem Szkoły Powszechnej w Gałęzicach i w trudnym dla wszystkich okresie aresztowań udało mu się utrzymać sprawność organizacji. Pod jego dowództwem żołnierze z placówki przeprowadzili kilka akcji co zapewne podniosło ich morale. Nadal niestety nie wiemy kto wchodził w skład Komendy Placówki. Udało nam się jedynie ustalić, że najbliższymi współpracownikami "Konara" byli:

Łebek Władysław „Niezłomny” dowódca plutonu Nr.187,
Sokołowski Gustaw „Mały” – dowódca plutonu Nr. 141,
Zdzisław Oczkowski „Zeo” - odpowiadający prawdopodobnie na placówce za szkolenie,
Józef Petelicki „Orest”.

Szkolenie

Na terenie Placówki zorganizowano  kurs młodszych dowódców, który prowadził: Zdzisław Oczkowski „Zeo”.
Kursantami byli:
1. „Sęp” NN, rocznik 1917,
2. „Prątki” NN, rocznik 1921,
3. „Popiel” NN, rocznik 1920,
4. „Wrona” NN, rocznik 1923,
5. „Lis” NN, rocznik 1923,
6. „Młody” NN, rocznik 1924,
7. „Zięba” NN, rocznik 1924,
8. „Śliwa” NN, rocznik 1918,
9. „Grom” NN, rocznik 1918,
10. „Mirosław” NN, rocznik 1920,
11. „Hubert” NN, rocznik 1919,
12. Sokół” I NN, rocznik 1918,
13. „Sokół” II NN, rocznik 1916,
14. „Bokser” NN, rocznik 1924,
15. „Wierny” NN, rocznik 1922,
16. „Samotny” NN, rocznik 1920,
17. „Burza” NN, rocznik 1925,
18. „Nakło” NN, rocznik 1907,
19. „Dynia” NN rocznik 1922,
20. „Giewont” NN, rocznik 1923.

Liczebność Placówki

W latach 1941-1942 na Placówce Zajączków przewidywano utworzenie jednego plutonu Nr.187. W wyniku większego rozrostu organizacji orał wsieleniu członków Batalionów Chłopskich utworzono ich ostatecznie dwa: Nr. 187 i 141. Stan osobowy plutonów na dzień 9.10.1944 r. wynosił 193 złołnierzy.

Aresztowania i nieporozumienia

     Lato 1944 roku to czas mobilizacji do akcji Burza, ale na na terenie Placówki zbiegło się to w czasie z kłopotami... W połowie lipca 1944 r., w czasie przygotowywania w domu Stefana Pawlusińskiego „Konar” butelek zapalających nastąpił wybuch materiałów łatwopalnych. Pożar spowodował jednocześnie eksplozję magazynu broni i amunicji umieszczonych w piwnicy pod podłogą pokoju. W wyniku tego wypadku zostali ciężko poparzeni „Konar” i jego syn, 19-letni Henryk, który leczony w szpitalu kieleckim zmarł 3 września 1944r. „Konar” pod opieką lekarza Podobwodu doktor Jan Bolewski „Marek” leczył się w domu. W czasie pacyfikacji Gałęzic, 29.IX.1944 r., „Konar” z rodziną, został aresztowany i w czasie transportu do Kielc rozstrzelany na polach wsi Podpolichno. Miał bowiem „Konar” obandażowaną głowę i ręce po pożarze w lipcu i to było przyczyną jego tragedii – wzięto go za rannego partyzanta.

     Na czas niedyspozycji „Konara” funkcję Komendanta Placówki „Wrzos” przejmuje st.sierż. Oczkowski Zdzisław „Zeo”. Nieporozumienia z Komendą Podobwodu „Sokół” powodują, że składa on rezygnację z Komendanta Placówki. z dniem 15 sierpnia 1944 r. W tym samym czasie dochodzi do zmian na stanowiskach dowódców plutonów. Proces przekazywania funkcji trwał do połowy listopada.

Komenda Placówki

Niestety na podstawie dostępnych materiałów możemy jedynie podać obsadę stanowiska 

Komendanci kolejno:

-Syska Stanisław „Sokół” – od początek 1940 r. do 29.VI.1943 r.,
-Stefan Pawlusiński „Konar” – od lipiec 1943 r. do połowa lipca 1944 r.,

-Oczkowski Zdzisław „Zeo” – od połowa lipca 1944 r. do 15 sierpnia 1944 r.,

-Sokołowski Gustaw „Mały” - od 15 sierpnia 1944r. do styczeń 1945 r.

Referat III – wyszkolenie wojskowe

-Zdzisław Oczkowski „Zeo

Akcje

Na terenie Placówki Zajączków przeprowadzono szereg akcji zbrojnych które przedstawiamy w tej części opracowania.